Elektronik Ticaret Faaliyeti Kapsamında Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcıların Yükümlülükleri
Selim Dogan

Selim Doğan

Avukat

Elektronik Ticaret Faaliyeti Kapsamında Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcıların Yükümlülükleri

  1. Giriş

Tüketim alışkanlıklarının son yıllarda değişmesiyle birlikte gerek ülkemizde gerek ise globalde değer kazanan elektronik ticaret (“e-ticaret”) sektörünün, özellik COVID-19 virüsü pandemisi ile birlikte toplumun belirli bir kesimi içir zaruri ihtiyaçların karşılamasında önemli rol oynadığı görülmektedir. İşbu makale ile bireylerin hayatındaki rolü her geçen gün artan e-ticaretin hukukumuzdaki yeri ve mevzuatımızdaki ilgili normlar incelenmeye çalışılmıştır.

  1. E-ticaret Kavramı

E-ticarete ilişkin esas ve usuller 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“ETDHK”) ile belirlenmiş olup, e-ticaret kavramı fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet olarak tanımlanmıştır.[1] E-ticaret faaliyetini kendi ticari amacını güderek gerçekleştirecek gerçek veya tüzel kişi ise hizmet sağlayıcı olarak adlandırılmıştır.[2] Hizmet sağlayıcıların, yani e-ticaret faaliyeti güden şirketlerin, verdikleri hizmet kapsamında gerek e-ticaret platformu gerek ise sözleşmenin kurulması öncesi alıcıya[3] yönelik yerine getirmesi yükümlülükler ETDHK ve Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (“E-Ticaret Yönetmeliği”) ile genel hatlarıyla belirlenmiş bulunmaktadır.

  1. Bilgi Verme Yükümlülüğü

Hizmet sağlayıcının, e-ticaret faaliyetine başlayıp alıcılar ile sözleşme akdetmeden önce, “bilgi verme yükümlülüğünün” yerine getirilmesi amacıyla kendisine ait e-ticaret faaliyet platformunda eklemesi gereken birtakım bilgiler bulunmaktadır.[4] Şöyle ki;

  • Kendisine kolayca ulaşılabilir nitelikte, güncel ve tanıtıcı bilgiler verilmesi, (tebligata elverişli KEP adresi, elektronik posta adresi ve telefon numarası ile varsa işletme adı veya tescilli marka adı)
  • Hizmet sağlayıcı tacir ise ticaret unvanı, MERSİS numarası ve merkez adresi; esnaf ise ayrıca adı ve soyadı, vergi kimlik numarası ve merkez adresi bilgisi verilmesi,
  • Mensup olunan bir meslek odası ve varsa üyesi olduğu sektörel kuruluşlar ile mesleki davranış kuralları ve bu bilgilere elektronik olarak ne şekilde ulaşılabileceği bilgisinin verilmesi gerekliliği düzenlenmiştir.

Hizmet sağlayıcının ve bazı hallerde ise aracı hizmet sağlayıcının[5] bilgi verme yükümlülüğü yukarıdaki kalemler ile sınırlı olmayıp, e-ticaret faaliyetinin gerçekleştirildiği platform üzerinden alıcıların doğrudan ulaşılabileceği ana sayfada ve “işlem rehberi” başlığı altında aşağıdaki bilgilerin güncel olarak bulundurulması gerekmektedir;[6]

  • Alıcı ile sözleşme kurulumu aşamasındaki izlenecek teknik adımlar hakkında bilgi, (mal ve hizmetin seçilmesi, teslimat ve ödeme bilgilerinin girilmesi, siparişin onaylanması gibi)
  • Alıcı ile akdedilecek sözleşmenin hizmet sağlayıcı tarafından saklanıp saklanmayacağı bilgisi,
  • Alıcı ile akdedilecek sözleşmeye alıcının daha sonra erişiminin bulunup bulunmayacağı bilgisi,
  • Alıcı ile akdedilecek sözleşmeye alıcı tarafından erişimin ne kadar süreyle sağlanacağı bilgisi,
  • Alıcı tarafından sözleşme kurulması aşamasında veri girişinde yapılabilecek hataların açık ve anlaşılır şekilde belirlenmesi ve düzeltilmesine ilişkin kullanılacak teknik araçlar hakkında bilgi,
  • E-ticaret faaliyet kapsamında elde edilen verilere ilişkin gizlilik kuralları hakkında bilgi,
  • Hizmet sağlayıcı tarafından öngörülmekte ise alternatif uyuşmazlık çözümü mekanizmaları hakkında bilgi.
  1. Siparişe İlişkin Yükümlülükler

Aracı hizmet sağlayıcı ve kendine ait elektronik ortamda satış yapan hizmet sağlayıcıların, alıcılar ile mesafeli satış sözleşmesi[7] kurulması ve sipariş oluşturulması aşamasında yerine getirmesi yükümlülükler alıcıyı (tükeyiciyi) korumaya yönelik olarak sıkı biçimde tasnif edilmişlerdir. Bu noktada tüketici hakları mevzuatı ile de destelenebilir biçimde alıcıların, sipariş onayı aşamasında mesafeli satış sözleşmesi şartlarını ve sipariş kapsamında ödenecek toplam bedeli henüz ödeme bilgilerini girmeden görebiliyor olması gerekmektedir. Eğer ki mal veya hizmetin fiyatının hesaplanma usulü veya teslimat masrafı önceden belirlenemiyorsa, buna ilişkin ek masrafların ödenebileceği bilgisi mutlaka sipariş aşamasında belirtilmelidir.

Siparişin tamamlanması ve mesafeli satış sözleşmesinin kurulmasından önce alıcı tarafından e-ticaret platformunda bilgi girilmesi gereken bazı boşluklar yanlış veya eksik doldurulmuş olabilecektir. Bu doğrultuda aracı hizmet sağlayıcı veya hizmet sağlayıcının, sipariş verilmeden önce alıcının veri giriş hatalarının belirlenebilmesi ve düzeltilebilmesi için gerekli teknik araçları erişimi kolay ve anlaşılabilir biçimde platformda sunması gerekmektedir.

Siparişin tamamlanmasını takiben, siparişin alındığı gecikmeksizin elektronik iletişim araçlarıyla hizmet sağlayıcı tarafından teyit edilmelidir. Elektronik iletişim araçlarıyla hizmet sağlayıcı tarafından gerçekleşecek teyit işlemi, mesafeli satış sözleşmesi taraflarının teyit beyanlarına erişiminin mümkün olduğu anda gerçekleşmiş sayılacaktır. Ayrıca mesafeli satış sözleşmesi hükümlerinin ve genel işlem şartlarının, alıcı tarafından tekrar görüntülenebilmesi amacıyla, alıcıya fiziki veya elektronik ortamda gönderilmesi gerekmektedir.

Siparişler hakkında değinilmesi gereken önemli bir diğer nokta ise, ikinci el mal satışı gerçekleştirecek sağlayıcıların söz konusu malları ayrı bir kategori veya başlık altında satışa sunması gerektiğidir. Bir diğer deyişle, ikinci el malların işbu niteliği e-ticaret platformunda açık olmalı ve ikinci el niteliğinde olmayan mallarda aynı başlık altında satışa sunulmamalıdır.

  1. COVID-19 Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Perakende Ticaret Mevzuatında Gerçekleştirilen Değişiklikler ve E-Ticarete Etkisi

7244 sayılı Yeni Koranavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 17.04.2020 tarih 31102 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe girmiştir. İşbu kanun kapsamında 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da (“Perakende Kanunu”) gerçekleştirilen değişiklikler uyarınca malların fiyatlarında fahiş miktarda artış yapan, rekabeti ve piyasa dengesini bozar nitelikte faaliyetler güden ticari işletme ve teşebbüslere idari para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir.[8]Perakende işletmeleri, tedarikçi ve üreticilerin faaliyetlerine yönelik düzenleme, denetim ve incelemelerde bulunarak idari para cezası uygulamak üzere de Haksız Fiyat Değerlendirme Kurul’u oluşturulmuştur.

Perakende Kanunu’nda gerçekleştirilen söz konusu değişikliğin yanında, Rekabet Kurumu’nun COVID-19 pandemisi süresince takındığı tavır ve yaptığı açıklamalar ile özellik satış kanalı olarak e-ticaretin yoğunlukta olduğu mevcut dönemdeki denetim mekanizması ve sıklığının arttığını söylemek yanlış olmayacaktır. Nitekim doğrudan tüketiciler tarafından da haksız fiyat artışları Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü’nün Haksız Fiyat Artışı (HFA)-Bildirim uygulaması veya Alo 174 hattı ile kolaylıkla şikayete konu edilebilmektedir.

Sonuç olarak, e-ticaret faaliyetlerin hiç olmadığı kadar değer kazandığı pandemi süresince e-ticaret faaliyeti güden hizmet sağlayıcı şirketler ve bu ortamı sağlayan aracı hizmet sağlayıcılar tarafından dikkat edilmesi gereken temel iki konu başlığı bulunduğunu söyleyebiliriz. İlki, ETDHK ve E-ticaret Yönetmeliği uyarınca özellikle e-ticaret platformu dizaynı kapsamında yerine getirilmesi gereken, alıcıyı bilgilendirmeye ve korumaya dayalı yükümlülüklerdir. İkinci olarak ise, e-ticaret platformunda satışı sağlanan mal veya hizmet bedellerinin haksız rekabet[9] hali oluşturmayacak biçimde belirlenmesi ve yukarıda sayılan mevzuatlar ile pandemi halinin özel nitelikli normlarına (maske gibi özel nitelik arz eden ürünlerin satışı gibi) uygun faaliyetlerde bulunulması yükümlülüğü ifade edilebilecektir.

Kaynakça

[1] 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, md. 2/1-a

[2] 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun md. 2/1-ç

[3] Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik md. 4/1-b ile Alıcı; elektronik ticarete konu mal veya hizmeti satın alan ya da satın alma amacıyla hareket eden gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmıştır.

[4] Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik md. 5

[5] 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun md.2/1-d ile Aracı Hizmet Sağlayıcı; başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişi olarak tanımlanmıştır.

[6] Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik md. 7

[7] 29188 sayılı Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği md.4/1-e ile Mesafeli sözleşme; satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşme olarak tanımlanmıştır.

[8] RG/17.04.2020/31102; Yeni Koranavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun md. 13

[9] 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu md. 54/2 ile Haksız Rekabet; rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileten aldatıcı veya dürüstlük kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar olarak tanımlanmıştır.