Elif Naz Calay
Avukat
Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin Güncel Uygulama Alanı
- Giriş
30639 sayılı Resmi Gazete ile 28 Aralık 2018 tarihinde yayımlanan ve yürürlüğe giren Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, ticari reklamlarda haksız ticari uygulamaları önlemek maksadıyla ve özellikle tüketim toplumu olmamız sebebiyle aşırı tüketimi tavsiye edilmeyen gıda ve içeceklerin reklamına ilişkin yeni düzenlemeler içermektedir. Reklamların ve reklamlar kaynaklı haksız rekabetin günümüzde giderek artması sebebiyle söz konusu kanun ve yönetmeliklere ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle bu düzenlemeler akabinde birçok yaptırım uygulanmaya başlamıştır.
Tüketici, mal ve hizmetlerden yararlanan, satın alıp kullanan, tüketen kimse, müstehlik, üretici karşıtı demektir. Anayasamızın 172. maddesi; ‘Tüketicilerin korunması’ başlığı altında, “Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder.” şeklinde ki ifadesi ile tüketicinin anayasal hakkını ifade etmiştir. Doğal olarak anayasal hak dışında konuyu ele alan birçok uygulama mevzuatımızda yer almıştır. Bununla birlikte son on sene içinde uygulamaya konulan üç kanun bu konu kapsamında bir hayli önem arz etmektedir.
- 7 Kasım 2013 tarih ve 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
- 23 Ekim 2014 tarih ve 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
- 24 Mart 2016 tarih ve 6698 Sayılı Kişisel Verilen Korunması Kanunu
- Uygulama
12 Ekim 2019’da Ticaret Bakanlığı Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği'nde [1]önemli düzenlemeler yapmıştır. Bu değişiklikler reklam verenlerin yükümlülüklerine ilişkin olmakla birlikte mal veya hizmetlere ilişkin hususların karşılaştırıldığı, çekiliş, yarışma ve promosyon içerikli reklamları da kapsamaktadır. Söz konusu değişikler ticari uygulamada bulunanların uyması gereken ilkeleri ve bu ilkeler çerçevesinde yapılacak inceleme esaslarını belirleyerek haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi daha kapsamlı koruyabilmek adınadır.
Değişiklik kapsamında reklamlarda, rakiplere ait isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadeler ile ticaret unvanı veya işletme adlarına yer vermek mümkün olabilecektir. Bu değişiklik karşılaştırmalı reklamlara (rakip mal ve hizmetlerle ilgili unsurların kullanıldığı reklamlar) ilişkin olmakla birlikte yine yönetmelik kapsamında tam bir serbestlik mevcut değildir. Ancak yine de değişiklik öncesinde kanun koyucu rakipler arası en küçük bir kıyası dahi hukuka aykırı kabul etmekteydi. Yeni yönetmelikle tanınan bu kısmi serbestlik yine de reklam türlerine ve niteliklerine göre farklıdır.
Ayrıca yukarıda anılan kanunların yeni düzenlemeler sonrası uygulanmasında ilgili bakanlıkların taraf olması durumunda, bakanlık birimleri kendilerine tanınan yetkiler çerçevesinde, denetim uygulamaları ve/veya şikâyet üzerine genelde yönetmelikler uyarınca faaliyetlerini yürütmektedir. Fakat idarenin bu uygulamaları yürütürken yüklendiği sert ve katı tutum neticesinde genelde idari para cezası ve durdurma cezası ile sonuçlanmaktadır.
- 6502 Sayılı Kanun için; [2] “Ticari Reklam” başlıklı 61. maddesi; “Haksız Ticari Uygulamalar” başlıklı 62. maddesi ve bu kanuna bağlı Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği[3]’ne atıfta bulunulmaktadır.
- 6563 Sayılı Kanun [4] için; “Sipariş” başlıklı 4. maddesi; “Ticari İletişime ilişkin esaslar” başlıklı 5. maddesi; “Ticari elektronik ileti gönderme şartı” başlıklı 6. maddesi; “Ticari elektronik iletinin içeriği” başlıklı 7. maddesi; “Alıcının ticari elektronik iletiyi reddetme hakkı” başlıklı 8. maddesi; “Bakanlık Yetkisi” başlıklı 11. maddesine atıfta bulunmaktadır.
- 6698 Sayılı Kanun [5] için; “Veri sorumlusunun aydınlatma yükümlülüğü” başlıklı 10. maddesi; “Veri yükümlülüğüne ilişkin yükümlülükler” başlıklı 12. maddesi; “Şikayet üzerine veya incelemenin usul ve esasları” başlıklı 15. maddesi; “Veri sorumluları sicili” başlıklı 16. maddesi; “Suçlar” başlıklı 17. maddesine atıfta bulunmaktadır.
- Tarafların Durumu
Esasında burada tüketici ve idare dışında bahsetmemiz gerek en önemli taraf satıcı ve/veya sağlayıcıdır. Kanunda ki tarifi ile satıcı, ‘kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal sunan ya da mal sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişi’ olarak betimlenmiştir. Satıcının, kanunlar ve bu kanunlara bağlı mevzuatlar açısından ne yapması veya ne yapmaması gerektiği çok detaylı tarif edilmiştir. Burada ki önem arz eden nokta, satıcının yükümlülüklerini ve ödevlerini yerine getirmemesi sonucunda karşılaşacağı yaptırımların çok ağır olmasıdır.
- Reklam Kurulu Kararları
Ticaret Bakanlığına bağlı Reklam Kurulu Başkanlığı 2019 yılı içinde toplam on iki oturum yapmıştır. [6] Bu oturumlarda ana başlıklarda olmak üzere toplamda 978 dosyayı karara bağlamışlardır. Kurul toplam sayının yüzde doksan birine karşılık gelen 887 dosya için “anılan reklamları durdurma cezası” vermiştir. Genel olarak Kurul bu kararları verirken; 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un “Ticari Reklam” başlıklı 61. maddesine aykırılık olduğunu söyleyerek, 63 üncü ve 77/12’nci maddeleri uyarınca karar vermiştir. Ayrıca yine Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin çoğunlukla 7/1, 7/2, 7/3, 7/4, 7/5-b, 7/5-c, 26 ve 32’nci maddelerine atıfta bulunmuştur.
Yüzde yirmi üçe denk gelen 227 dosya için ise Kurul “idari para ve anılan reklamları durdurma cezası” vermiştir. Kurul yine dayanak olarak 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinin yukarıda anılan maddeleri ile 9/1, 9/2, 9/3, 9/4, 9/5, 28, 29, 30 maddelerini çoğunlukla kullanmıştır.
- Sonuç
İçinde bulunduğumuz dijitalleşen yeni dünyada bireylerin devlet tarafından korunması gerektiği bilinen bir gerçek olmakla birlikte, korumanın ötesinde tüketicinin eğitim ve bilinçlendirilmesi esas noktalardan biridir. Devlet bireyi koruma ve gözetme ilkesi ile çağdaş düzenlemeleri yapmak ve uygulamakla yükümlüdür. Burada esas olan tarafların yani satıcı ve tüketicinin maddi ve manevi kayıplarının oluşmamasıdır. Hem mevzuat açısından hem de uygulamalardan çıkartılan öğretilere bakıldığında sorumluluk satıcının üzerine kalmaktadır. Kurul kararlarında ve açılıp sonuçlanan davalarda dikkat çekici nokta, satıcının mevzuatı tam kavrayamamış olmasıdır. Satıcının kendisi için oluşabilecek yaptırımlar karşısında profesyonel hukuki yardım alması en doğru çözüm olacaktır.
Elif Naz Calay
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
- 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
- Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği
- 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
- 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu
- 01.2019 ve 10.12.2019 tarihleri arasında yapılan Ticaret Bakanlığı Reklam Kurulu Başkanlığı Kurul Kararları
(1) https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf
(2) https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6502.pdf
(3) https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/01/20150110-5.htm
(4) https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/11/20141105-1.htm
(5) https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6698.pdf
(6) https://www.ticaret.gov.tr/tuketici/ticari-reklamlar/reklam-kurulu-kararlari
[1] 10 Ocak 2015 tarihli 29232 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan ve yayımı tarihinde yürürlüğe giren Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nde 12 Ekim 2019 tarihli 30916 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve yine yayımı tarihinde yürürlüğe giren Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile yapılan değişikliklerden bahsedilmektedir.
[2] 28 Kasım 2013 tarihli ve 28835 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra yürürlüğe giren Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’dan bahsedilmektedir.
[3] 10 Ocak 2015 tarihli ve 29232 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve yayımı tarihinde yürürlüğe giren Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nden bahsedilmektedir.
[4] 5 Kasım 2014 tarihli ve 29166 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 1 Mayıs 2015 tarihinde yürürlüğe giren Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Kanunu’ndan bahsedilmektedir.
[5] 7 Nisan 2018 tarihli ve 29677 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve yayımı tarihinde yürürlüğe giren Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’ndan bahsedilmektedir.
[6] 08.01.2019 ve 10.12.2019 tarihleri arasında yapılan Ticaret Bakanlığı Reklam Kurulu Başkanlığı Kurul Kararlarından bahsedilmektedir.
