Selim Doğan
Avukat
Ticari Elektronik İletiler ve Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi ("İYS")
1. Giriş
Elektronik ticarete ilişkin esas ve usulleri belirleyen 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ("ETDHK veya "Kanun") ülkemizde 1 Mayıs 2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Anılan kanuna istinaden ikincil düzenlemeler olarak ise 15 Temmuz 2015 tarihli ve 29417 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik ("Elektronik İleti Yönetmeliği") ile 26 Ağustos 2015 tarihli ve 29457 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik ("Elektronik Ticaret Yönetmeliği") yürürlüğe konulmuştur.
İşbu çalışma ile ETDHK ve bağlı düzenlemeleri ile ortaya konmuş ticari elektronik iletiler ve 4 Ocak 2020 tarihli ve 30998 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektronik İleti Yönetmeliği değişikliği1 ile hayatımıza giren İleti Yönetim Sistemi ("İYS") açıklanmaya çalışılacaktır.
2. Elektronik Ticaret ve Hizmet Sağlayıcı Kavramları
ETDHK ile elektronik ticaret, fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet olarak tanımlanmıştır. Bu kapsamda elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişiler, "hizmet sağlayıcı", kendi adına faaliyette bulunmayıp başkaları adına iktisadi ve ticari faaliyetlerin gerçekleştirilmesine elektronik ortam sağlayan gerçek ya da tüzel kişiler ise "aracı hizmet sağlayıcı" olarak tanımlanmışlardır.
3. Ticari Elektronik İletiler
Telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti (SMS) gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikler ETDHK'da ticari elektronik ileti olarak tanımlanmışlardır. Ticari elektronik iletilerin günümüz dijital dünyasındaki yeri ve kullanım sıklığı göz önünde bulundurulduğunda, söz konusu tanımlamayla birlikte birtakım kısıtlama ve yükümlülüklerin bağlanması da elzem olmuştur.
ETDHK'nın uygulamada getirdiği en temel kuralın onay mekanizmasına ilişkin olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. İlgili düzenlemeyle, ticari elektronik iletiler kural olarak "alıcılara"2 ancak önceden onay alınmak suretiyle gönderilebilecektir. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu'ndaki ("KVKK") açık rıza düzenlemesiyle3 paralel olarak düşünülebilecek işbu düzenleme ile alıcıdan onay almadan ticari elektronik ileti gönderen gerçek ya da tüzel kişiler ETDHK kapsamında idari para cezası yaptırımı ile karşılaşabileceklerdir.
3.1. Ticari Elektronik İletilerin Gönderiminde Onay
Alıcıdan onay yazılı, her türlü elektronik iletişim aracıyla veya İYS üzerinden alınabilecektir. Dikkat edilmesi gereken bir nokta da ilgili onayın hizmet sağlayıcı ve/veya aracı hizmet sağlayıcı tarafından alıcıya ticari elektronik ileti gönderilerek alınamayacağıdır.
Alıcının onayında ticari elektronik ileti gönderilmesini kabul ettiğine dair olumlu irade beyanı, adı-soyadı ve elektronik iletişim adresi yer alması gerekmekte olup, fiziki ortamda alınıyor ise imza da aranmaktadır. Onay metinlerindeki olumlu irade beyanı önceden işaretlenmiş kutucuklar gibi önceden seçilmiş olarak yer alamayacağı gibi, mal veya hizmet temini için ön şart olarak da alıcıya sunulamayacaktır. Eğer ki onayın ayrı bir metin olarak değil de sözleşme içeriğine dâhil edilerek alınması söz konusu ise, sözleşmenin ilgili yerlerine onayı reddetme imkânı tanınarak ve en az 2 punto ile yazılması gerektiği düzenlenmiştir.4
Aşağıda daha detaylıca açıklanacak İYS sistemi üzerinden alınmayan onaylar, hizmet sağlayıcısı tarafından 3 iş günü içerisinde İYS'ye kaydedilmelidir. 3 iş günü içerisinde İYS'ye kaydedilmeyen onaylar ise geçersiz olacaktır. 5
Ancak bazı hallerde, hizmet sağlayıcı tarafından alıcının onayını almaya gerek bulunmaksızın ticari ileti gönderebileceği kabul edilmiştir. Şöyle ki;
- İletişime geçilmesi amacıyla alıcının iletişim bilgileri alınması halinde, bu kapsamda temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari iletiler için ayrıca onay aranmaz. Bu halde ayrıca İYS sistemi üzerinden onay kontrolünün yapılmasına da gerek bulunmamaktadır.
- Devam eden abonelik, üyelik veya ortaklık durumu ile tahsilat, borç hatırlatma, bilgi güncelleme, satın alma ve teslimat veya benzeri durumlara ilişkin bildirimleri içeren ticari elektronik iletilerde ve hizmet sağlayıcıya ilgili mevzuatla getirilen bilgi verme yükümlülüğü durumlarında önceden onay aranmaz. Bu halde ayrıca İYS sistemi üzerinden onay kontrolünün yapılmasına da gerek bulunmamaktadır. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta, söz konusu bildirimlerde herhangi bir mal veya hizmet özendirilemez ya da tanıtımı yapılamaz.
- Tacir veya esnaf alıcılara gönderilen ticari elektronik iletiler için onay alınması zorunlu değildir. ETDHK'nın gerekçesinde söz konusu istisnanın gerekçesi olarak, tacir ve esnafların kendilerine reklam ve promosyon amaçlı gönderilen ticari elektronik iletilerden haberdar olabilmelerinin ticari hayatın bir gereği olduğu belirtilmiştir.6 Ancak bu noktada önce tacir veya esnaf alıcının "ret hakkını" kullanıp kullanılmadığı İYS üzerinden kontrol edilmelidir.
- Sermaye piyasasına ilişkin mevzuat uyarınca aracılık faaliyetinde bulunan şirketlerin müşterilerine bilgilendirme amaçlı gönderdiği iletiler için önceden onay aranmaz. Bu halde ayrıca İYS sistemi üzerinden onay kontrolünün yapılmasına da gerek bulunmamaktadır.7
Sayılan istisnalar kapsamında her ne kadar hizmet sağlayıcı tarafından doğrudan ticari elektronik ileti gönderilmesi mümkün ise de gönderimde bulunmak isteyen aracı hizmet sağlayıcının bu yönde hizmet sağlayıcı beyanına ihtiyacı vardır.
3.2. Ticari Elektronik İletilerin İçeriği
Gönderilecek ticari elektronik iletinin içeriğinin en başta alıcıdan alınan onaya uygun olması gerekmektedir. Bu doğrultuda alınan onaydan bağımsız nitelikteki ticari elektronik iletilerin gönderilmesi, hiç onay alınmaksızın ticari elektronik ileti gönderilmesinin sonuçlarını doğuracaktır.
Ticari elektronik iletinin içeriğinde iletinin neye ilişkin olduğu ve kimin adına söz konusu gönderimin yapıldığı bilgilerinin yer alması gerekmektedir. İletide yer alacak bilgilerin kapsamı Elektronik İleti Yönetmeliği'nde belirlenmiş olup, söz konusu içerik kalemleri aslında alıcıların ETDHK kapsamındaki şikâyet hakkını kullanmalarını kolaylaştırır niteliktedir. Şöyle ki;
- Hizmet sağlayıcı tacir ise Mersis numarası ve ticaret unvanı; esnaf ise adı soyadı ve T.C. kimlik numarası veya vergi numarası,
- İhtiyari olarak hizmet sağlayıcının kendisini tanıtıcı marka veya işletme adı,
- Hizmet sağlayıcının erişilebilir durumdaki iletişim bilgilerinden en az biri,
- Ticari elektronik iletinin promosyon veya kampanya niteliği içerikten net bir biçimde anlaşılamıyorsa; tanıtım, kampanya veya bilgilendirme gibi ibareler,
- Ticari elektronik iletideki promosyonların geçerlilik süresi ve alıcının bu kapsamdaki yükümlülükleri çok açık bir biçimde açıklar nitelikteki bir URL adresi veya müşteri hizmetleri numarası
ticari elektronik iletinin içeriğinde bulunmalıdır.8
3.3. Ticari Elektronik İleti Almayı Reddetme Hakkı
Alıcıların hiçbir gerekçe göstermeksizin ve her zaman ticari elektronik ileti almayı reddetme hakları bulunmaktadır. Alıcının reddetme hakkını kullanmasıyla birlikte daha önce ticari elektronik ileti gönderilmesine ilişkin vermiş olduğu onay geçersiz kılınmış olacaktır. Ret bildiriminde bulunabilme imkânının alıcıya gönderilen her ticari elektronik iletide yer alması gerekmekte olup; ret bildiriminde bulunabilecek bir müşteri hizmetleri numarası, kısa mesaj numarası veya bir URL adresine ticari elektronik iletilerde yer verilmelidir. Bu kapsamda yapılacak ret bildirimlerinin ücretsiz ve kolay bir erişim sağlanarak yapılması aranmıştır.
Reddetme hakkı alıcı tarafından İYS üzerinden de kullanılabilecek olup, başka kanallar yolu ile ret bildirimleri kendisine ulaşan hizmet sağlayıcılar ise 3 iş günü içerisinde söz konusu bildirimleri İYS'ye kaydetmekle yükümlü olacaklardır.
Ret bildirimi kendisine ulaşan hizmet sağlayıcı ise 3 iş günü içerisinde alıcıya elektronik ileti göndermeyi durdurmalıdır. Gönderime devam eden sağlayıcılar ise ETDHK kapsamında idari para cezası ile karşılaşabileceklerdir. 9Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir husus da ret hakkının kullanılmasının ilgili mevzuatlara göre hizmet sağlayıcıların göndermekle zorunlu olduğu ticari elektronik iletileri etkilemeyeceğidir.
4. Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcının Yükümlülükleri
Taraflardan en az birinin tüketici olduğu elektronik iletişim araçlarıyla yapılan bir sözleşme akdedilmeden önce ve bireysel iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeler saklı kalmak kaydıyla, hizmet sağlayıcının "bilgi verme yükümlülüğünü" yerine getirmesi gerekmektedir. Söz konusu yükümlülük kapsamında hizmet sağlayıcının;
- Erişimi kolay ve güncel tanıtıcı bilgiler vermesi,
- Sözleşme kurulumu aşamasında teknik adımlara ilişkin alıcıya bilgi verilmesi ve yönlendirilmesi,
- Alıcıyla kurulan/kurulacak sözleşmenin saklanıp saklanmayacağı bilgisinin verilmesi,
- Kurulan/kurulacak sözleşmeye alıcının sözleşme kurulduktan sonra erişiminin olup olmayacağı ve erişimin ne kadar süreyle sağlanacağı bilgisinin verilmesi,
- Alıcının sözleşme kurulumu aşamasındaki veri girişinde yaşanacak hataların açık ve anlaşılır şekilde belirlenmesi ve düzeltilmesine ilişkin teknik araçlar hakkında bilgi verilmesi,
- Gizlilik kuralları hakkında bilgi verilmesi,
- Alternatif uyuşmazlık çözümü mekanizmaları bulunmaktaysa buna ilişkin bilgi verilmesi,
- Mensup olunan meslek odası ve mesleğin ilgili davranış kuralları bulunmaktaysa elektronik olarak nasıl ulaşılabileceğinin belirtilmesi
gerekmektedir.10
Aracı hizmet sağlayıcıları ise temel olarak hizmet sağlayıcılar için öngörülmüş yükümlülüklerin ifasına yönelik teknik imkân sağlamaktadır. Bu doğrultuda yukarıda ifade olunan yollar ile onayı alınan alıcıya ticari elektronik iletiler doğrudan hizmet sağlayıcı tarafından gönderilebileceği gibi aracı hizmet sağlayıcı tarafından da gönderilebilecektir. Ancak aracı hizmet sağlayıcıların gönderilen ticari elektronik iletilerin içeriğini kontrol veya verilen mal ve hizmetin hukuka uygunluğunu araştırma yükümlülükleri bulunmamaktadır.11
Son değişiklikler ile ticari elektronik ileti gönderimine ilişkin talimat alan aracı hizmet sağlayıcının, ileti gönderimine başlamadan İYS üzerinden ilgili alıcıların onayının olup olmadığını kontrol etmesi gerekecektir. İYS üzerinden onayı bulunmayan alıcılara ise gönderim yapılamayacaktır.
5. Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi (İYS)
Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi ("İYS"), ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan ve 4 Ocak 2020 tarihinde Elektronik İleti Yönetmeliği'nde yapılan değişiklik ile hayatıma giren bir sistemdir. İşbu sistem dâhilinde artık ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek ve tüzel kişiler İYS'ye kaydolacaklar ve ticari elektronik ileti izinlerini yöneteceklerdir. Alıcılar ise İYS ile verdikleri izinleri görüntüleyip düzenleyebilecek ve şikâyet haklarını sistem dâhilinde kullanabileceklerdir. 12
Alıcıların ticari elektronik iletilere ilişkin izin ve şikâyet süreçlerine erişimin son derece kolay olacağı öngörülen İYS için hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılarını ise bu kapsamda bir uyum süreci beklemektedir. Zira hizmet sağlayıcıların aldığı tüm ticari elektronik ileti gönderim onaylarının 1 Haziran 2020 tarihine kadar İYS'ye aktarması gerekmekte olup, bu tarih itibarıyla aktarılmamış ileti onayları ise geçersiz kabul edilecektir. Bu sürenin sonunda ise İYS tarafından alıcılara ticari elektronik ileti onaylarının İYS'ye yüklendiği ve 1 Eylül 2020 tarihine kadar kontrol edilmediği takdirde söz konusu onayların geçerli sayılacağı bilgisini ihtiva eder bir ileti gönderilecektir. 13
Ocak 2020 tarihli son değişiklikler ve İYS web sitesi14 göz önünde bulundurulduğunda, İYS uyum sürecine ilişkin hizmet sağlayıcıları ve alıcılar için aşağıdaki takvim karşımıza çıkmaktadır;
| Ocak 2020 | : İYS'nin açılması; hizmet sağlayıcı ve vatandaşların bilgilendirilmesi |
| Ocak 2020 | : Hizmet sağlayıcılar için İYS başvurularının açılması |
| Mart 2020 | : Hizmet sağlayıcılar için İYS platformunun açılması |
| 1 Haziran 2020 | : Alıcılar (vatandaşlar) ve kamu için İYS'nin açılması |
| 1 Eylül 2020 | : Operatörler ve STH'ler için İYS'nin açılması |
6. ETDHK Bağlamında Kişisel Verilerin Korunması
Hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıları ETDHK kapsamında yapmış oldukları işlemler ile elde edilen kişisel verilerin15 muhafazasından ve hukuka aykırı olarak erişilmesini ve işlenmesini önlemek amacıyla gerekli tedbirlerin alınmasından veri sorumlusu16 sıfatıyla sorumludurlar. Söz konusu kişisel verilerin KVKK'daki genel ilke ve yükümlülükler kapsamında ilgili kişilerin17 açık rızası olmaksızın 3. Kişiler ile paylaşılmaması ve başka amaçlar ile kullanılmaması gerekmektedir.18
7. Yaptırım
ETDHK'nın 12. Maddesi ile Kanuna aykırı hareket edilmesi halinde uygulanacak yaptırımlar belirlenmiş olup, ihlallere ilişkin 2020 yılı değerleme oranlarına göre belirlenen güncel idari para cezaları19 ilgili ihlalin tipine göre değişkenlik göstermektedir. Kanunda sayılan nitelikli haller ile söz konusu ceza bedelleri artabilmekte ve tek seferde birden fazla kişiye onaysız ileti gönderilmesi gibi hallerde hizmet sağlayıcıların 104.677,00 TL'ye kadar idari para cezasıyla karşılaşılabilmesi mümkün hale gelmektedir.
Kaynakça
- Dr. Mehmet Bedii Kaya, Elektronik Ticaret Hukuku
- https://icticaret.ticaret.gov.tr/sikca-sorulan-sorular/elektronik-ticaret#1
- https://iys.org.tr/iys/sss
- Esra Hamamcıoğlu, Elektronik Ticaretin Hukuksal Boyutu
Footnotes
1. RG 04.01.2020/30998;Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
2. RG 15.07.2010/29417; Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik md. 4/1(a) ile Alıcı; Tüketici ya da mesleki veya diğer amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmıştır.
3. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Md. 5/1
4. RG 15.07.2010/29417; Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik md. 7
5. RG 04.01.2020/30998;Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik md.6/11-12
6. 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Gerekçesi md.6
7. RG 15.07.2010/29417; Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik md. 6
8. RG 15.07.2010/29417; Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik md. 8
9. RG 15.07.2010/29417; Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik md. 9
10. 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun md.3
11. RG 26.08.2015/29457 Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik md. 6
12. https://iys.org.tr/iys/sss
13. RG 04.01.2020/30998;Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik geçici md. 2
14. https://iys.org.tr/
15. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Md. 3/1(d) ile Kişisel Veri, kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgi olarak tanımlanmıştır.
16. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Md.3/1(ı) ile Veri Sorumlusu, Kişisel verilerin işleme amaçlarını ve vasıtalarını belirleyen, veri kayıt sisteminin kurulmasından ve yönetilmesinden sorumlu olan gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmıştır.
17. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Md. 3/1(ç) ile İlgili Kişi, kişisel verisi işlenen gerçek kişi olarak tanımlanmıştır.
18. 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında md. 10 ve RG 15.07.2010/29417; Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik md.12
19. Dr. Mehmet Bedii Kaya, Elektronik Ticaret Hukuku; sf. 122
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
